කාශ්මීරයට සාමය ලැබී සිව් වසරකට පසු

ඉන්දීය ආණ්ඩුවේ මෙන්ම ස්වාධීන මතධාරීන්ගේ ද මෑත නිරීක්ෂණ මගින් ජම්මු සහ කාශ්මීරයේ සිදුවෙමින් පවතින පුළුල් වන සංවර්ධනය ඉස්මතු කරයි. 2019 දී 370වගන්තිය අවලංගු කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ජම්මු හා කාශ්මීරය “පෙර නොවූ විරූ සාමයේ, ප්‍රගතියේ සහ සෞභාග්‍යයේ යුගයක්” අත්විඳිමින් සිටින බව ප්‍රකාශ කරමින් ඉන්දීය මධ්‍යම රජය පසුගිය ජූලි 10 දා එරට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ගොනු කරන ලද යාවත්කාලීන දිවුරුම් ප්‍රකාශයකින් මෙය පැහැදිලි වේ.

2018 දී 1,767 වූ ත්‍රස්තවාදය-බෙදුම්වාදී න්‍යාය පත්‍රයට සම්බන්ධ සංවිධානාත්මක ප්‍රහාර එල්ල කිරීම් 2023 දී සිදු නොවනු ඇතැයි මධ්‍යම රජය පුරෝකථනය කර ඇත. හර්තාල් ද අභාවයට ගොස් ඇත. ස්වදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශයට අනුව, “අධිෂ්ඨානශීලී ත්‍රස්ත විරෝධී ක්‍රියාමාර්ග” “ත්‍රස්තවාදීන්ට හිතකර පරිසරය” විනාශ කර ඇති අතර එමඟින් 2018 හි 199 සිට අද වන විට 12ක් දක්වා ත්‍රස්තවාදී සංවිධානවලට සම්බන්ධ වන පුද්ගලයින් සංඛ්‍යාව සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වී තිබේ. ත්‍රස්තවාදී සහ බෙදුම්වාදී ජාලයන් විසින් දිරිමත් කරන ලද වීදි ප්‍රචණ්ඩත්වය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වී ඇතැයි ස්වදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය ප්‍රකාශ කරන්නේ ස්ථිර විශ්වාසයකිනි.

සටන්කාමී නොවන තරුණ තරුණියන්ට එයින් ඉවත් වීමට උපකාර කිරීම සඳහා රජය විවිධ යෝජනා ක්‍රම ද ක්‍රියාත්මක කර ඇත. යථාර්ථය නම්, 370 වැනි වගන්තිය ඉවත් කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ප්‍රාදේශීය සංවර්ධනය සඳහා දරන ප්‍රයත්නයන් භාවිතා කිරීමට රජය සතු අයිතිය ක්‍රියාත්මක කර ඇත. මෙය මහා පරිමාණ ව්‍යාපෘති නිම කිරීම, වත්මන් මුලපිරීම්වල ප්‍රගතිය සහ ජනතාවට ප්‍රයෝජනවත් බව ඔප්පු වී ඇති වැඩසටහන් සඳහා මධ්‍යම රජයේ අනුග්‍රහය ක්‍රියාත්මක කිරීම මගින් පෙන්නුම් කෙරේ. රජයේ යෝජනා ක්‍රම ඵලදායි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා දිස්ත්‍රික් පරිපාලනය මෙන්ම විවිධ දෙපාර්තමේන්තු මගින් මෙම වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කෙරේ උදා. ශ්‍රීනගර් හි මෑත කාලීන ස්මාර්ට් සිටි ව්‍යාපෘතිය, ජංගම දුරකථන ජාල සහ බැංකු සම්බන්ධතාව සෑම ගමකටම ළඟා වන බවට රජය සහතික විය. එපමනක් නොව, කලාපය සාමාන්‍ය තත්වයට පත් කිරීමට සහ සංවර්ධනය කරා ස්ථාවර තල්ලුවක් ලෙස සලකනු ලබන සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා ඇති විභවයන් ද කිසිසේත් අවතක්සේරු කළ නොහැකිය.

මධ්‍යම රජයට අනුව, 370 ව්‍යවස්ථාව අවලංගු කිරීම ජම්මු සහ කාශ්මීරයේ කාන්තාවන්ට සමාන අයිතිවාසිකම් ලබා දුන්නේය. එය අවලංගු කිරීම ප්‍රදේශයේ දේශපාලනයේ සහ සමාජයේ පරිවර්තනීය වෙනසක් සිදුකර ඇති අතර, නව න්‍යායපත්‍රයේ මුහුණුවර ලෙස කාන්තාවන් ඉස්මතුවෙමින් තිබේ. 2019 අගෝස්තු මාසයට පෙර, ජම්මු හා කාශ්මීරයේ කාන්තාවන් ප්‍රාන්තයෙන් පිටත පිරිමියෙකු හා විවාහ වූයේ නම් ප්‍රාන්තයේ නිශ්චල දේපල මිලදී ගැනීම තහනම් කරන ලදී. මෙම සීමාව කාන්තාවන්ගේ අයිතිවාසිකම් සහ ජීවන සහකරුවෙකු තෝරා ගැනීමේ හැකියාව සීමා කළේය. කෙසේ වෙතත්, මධ්‍යම රජය විසින් ස්වාමිපුරුෂයාට වාසස්ථානය ලබා දී ඇති අතර, කාන්තාවන්ට දේපල මිලදී ගැනීමට සහ රැකියා ඉල්ලුම්පත්‍ර ඉදිරිපත් කිරීමට ඉඩ ලබා දී ඇත. එපමණක් නොව, දේපල සඳහා ඇති අයිතිය කාශ්මීරයේ කාන්තාවන්ගේ බලය සහ තත්ත්වය උසස් කිරීම සහතික කිරීමේ බලගතු මාර්ගයකි.

කාශ්මීර සමාජයේ වඩාත්ම කුතුහලය දනවන අංගය වන ෂියා සහ සුන්නි මුස්ලිම්වරුන් අතර මිටියාවතේ ගතිකත්වය නිසි අවධානයට ලක්විය යුතු තවත් අංගයකි. 370 වැනි වගන්තිය අවලංගු කිරීමේ ධනාත්මක බලපෑම තවදුරටත් සොයා ගැනීමට, J&K හි ෂියා ප්‍රජාවේ ඉතිහාසය සහ තත්ත්වය අවබෝධ කර ගැනීම වැදගත් වේ.

කාශ්මීරයේ ෂියා ආගමට වසර දහසකට වඩා පැරණි ඉතිහාසයක් ඇත. බුඩ්ගම් දිස්ත්‍රික්කයේ ෂියා ප්‍රතිශතය දළ වශයෙන් සියයට 40 කි. ඇස්තමේන්තුවලට අනුව කාශ්මීරයේ මුළු මුස්ලිම් ජනගහනයෙන් සියයට 20ත් 25ත් අතර ප්‍රමාණයක් ෂියා මුස්ලිම්වරු වෙති. ඔවුන් මූලික වශයෙන් ජීවත් වන්නේ කාශ්මීරයේ උතුරේ සහ මධ්‍යයේ ය. නිකායික දේශපාලනයේ පුනර්ජීවනය සහ 1980 ගණන්වල මැද භාගයේදී පාකිස්තානයේ ෂියා විරෝධී කණ්ඩායම්වල නැගීම ප්‍රජාවගේ කනස්සල්ල වර්ධනය කළේය. 1980 ගණන්වල අගභාගයේදී කාශ්මීරයේ සන්නද්ධ නැගිටීම ආරම්භ වූ පසු, පකිස්තාන රජය විසින් සක්‍රීයව සහාය දක්වන සමහර සටන්කාමී කණ්ඩායම් පාකිස්තානයේ සිහින බිඳ දමමින් ෂියා විරෝධී වෛරී ප්‍රචාරණයෙන් බලපෑමට ලක්වන බව ප්‍රජාව විසින් වටහා ගැනීමත් සමඟ ප්‍රජාවේ උත්සුකයන් වඩාත් නරක අතට හැරුණි.

370 ව්‍යවස්ථාව තවදුරටත් ක්‍රියාත්මක නොවන බව ඔවුන්ට සහනයක් වුවද, තම තත්වය යහපත් නොවනු ඇතැයි ෂියාවරු කනස්සල්ලට පත්ව සිටියහ. අනෙක් පැත්තෙන්, සුන්නිවරු කනස්සල්ලට පත්ව සිටින්නේ තමන්ට ආපසු හැරවිය නොහැකි ලෙස පාලනය අහිමි වී ඇති බවත්, කිසිවක් නැවත කිසිදා සමාන නොවනු ඇති බවත්ය. ප්‍රධාන ඓතිහාසික පෙරළියක් ලෙස සැලකෙන කලාපයේ මෑතක සිදුවූ සිදුවීමකින් මෙම පරිසරය අවධාරණය කෙරේ. 8 වන මුහර්රම් අනුස්මරණ පෙරහැර වසර 34 ක විරාමයකින් පසු ෂහීඩ් ගුන්ජ් සිට ලාල් චෝක් හරහා ඩල්ගේට් දක්වා සම්ප්‍රදායික මාර්ගයේ පැවැත්විණි. 2023 ජූලි 27 වන දින උදෑසන සිට මුහර්රම් පෙරහැර ශ්‍රීනගර් හරහා ගමන් කළේය. කාශ්මීර ෂියා මුස්ලිම්වරුන් 25,000 කට වැඩි පිරිසක් මේ සඳහා සහභාගී වූහ. පෙරහැරේ ආශිර්වාදය සැලකිය යුතු කරුණක් වන්නේ එය දශක තුනකට වැඩි කාලයක් මුලික වශයෙන් තහනම් කර තිබූ බැවිනි. සමස්තයක් වශයෙන් ගත් කල, පෙරහැර හොඳින් සැලසුම් කර තිබූ අතර පෙර පැවති ගැටුම් වලින් තොර විය. Aga Syed Hassan Mosavi සහ Imran Raza Ansari වැනි ෂියා නායකයින් පෙරහැරට සහභාගී වූයේ දශක තුනකට පසු තමන්ට සිතාගත නොහැකි වූ දර්ශනයක් දැකීමට ලැබීම ගැන කෘතඥතාව සහ ප්‍රීතිය ප්‍රකාශ කරමිනි.

370 ව්‍යවස්ථාව අවලංගු කිරීමේ සාර්ථකත්වය පෙන්නුම් කිරීමට සමත් වූ බොහෝ අවස්ථා මෙම ලිපියෙන් සාකච්ඡා කෙරුණි. ඉලක්කය විය යුත්තේ J&K හි වර්ධනය සහ අඛණ්ඩතාව සහතික වන ආකාරයෙන්, ඕනෑම ආකාරයක බාහිර බාධාවකින් හෝ හානිකර අරමුණකින් තොරව ඉදිරියට යාමයි.